Atez Yazılım İş Geliştirme Uzmanı EMRE ÖZTÜRK, İGMD Başkan Vekili RIDVAN HALİLOĞLU’na Dış Ticaret ve Gümrüklerde Blokzincir’i anlattı..
Neden Blockzincir?
Blockchain’in: Bir iş ağındaki işlemlerin kaydedilmesi ve varlıkların takip edilmesi sürecini kolaylaştıran, paylaşılan ve üzerinde değişiklik yapılamayan bir büyük defterdir. Varlıklar somut (ev, araba, nakit, toprak) veya soyut (fikri mülkiyet, patent, telif hakları, marka) olabilir. Değerli hemen hemen her şey bir blockchain ağında izlenebilir ve üzerinde işlem yapılabilir, bu da riski azaltır ve işe dahil olan tüm maliyetlerin düşürülmesini sağlar.
Blockchain önemi: İşler, bilgi üzerinden ilerler. Bilgi ne kadar hızlı ve doğru bir şekilde alınırsa o kadar iyidir. Blockchain, yalnızca izni olan ağ üyeleri tarafından erişilebilen ve üzerinde değişiklik yapılamayan bir büyük defterde depolanan anlık, paylaşılan ve tamamen şeffaf bilgiler sağladığı için bilginin sunulması için idealdir. Bir blockchain ağı siparişleri, ödemeleri, hesapları, üretimi ve çok daha fazlasını takip edebilir. Üyeler, gerçeğin tek bir görünümünü paylaştığından bir işlemin baştan sona tüm ayrıntılarını görebilirsiniz; böylece yeni verimliliklerin ve fırsatların yanı sıra daha fazla güvene sahip olursunuz.
Bu bilgiler ışığında Blockchain yani Blokzinciri dış ticaret ve gümrükte nasıl kullanılıyor ya da kullanılabilir? Atez Yazılım’dan İş Geliştirme Uzmanı Emre Öztürk ile siz takipçilerimiz için bu konuyu konuştuk.
BLOKZİNCİR…
Blokzinciri, ilk olarak kripto para birimleri için kullanılan bir teknolojidir. Ancak kısa süre sonra teknolojinin enerji, halk sağlığı, kimlik yönetimi ve uluslararası tedarik zinciri gibi birçok başka uygulama için kullanılabileceği de ortaya çıkmıştır.
Bu nedenle, Blokzincir’e (veya Dağıtık Defter Teknolojisi – DDT) yaklaşırken akılda tutulması gereken ilk ifade, Blokzincir’in yalnızca Kripto Para Birimleri için veya onunla birlikte kullanılmadığıdır.
Özetle, Blokzincir, çok taraflı bir iş sorununun veri yönetimi, veri paylaşımı ve iş yönetimi yönlerini ele almak için tamamen yeni bir yaklaşım getiriyor.
Günümüz BT çözümlerinde şirketler ve kurumlar kendi BT sistemlerini çalıştırmaktadır ve bu bağımsız sistemlere genel olarak ERP sistemleri denmektedir. Bu sistemlerin çoğu, işin doğası gereği farklı çözümler için kullanılırken, kendi verilerini üretirler ve veriler genellikle e-posta ekleri veya kağıt üzerinde geleneksel yöntemlerle paylaşılır. Sonuç olarak, taraflar arasında paylaşılmak üzere aynı verilerin çoğaltılması kaçınılmaz hale gelmekte ve paylaşılan verilerin gerçekliği sorgulanmaktadır. Bu yaklaşım aynı zamanda yanlış yönetilen veri veya farklı ERP sistemlerine manuel giriş riskleri ile birlikte gelir ve insan hatası devreye girer.
Bu yaklaşımla ilgili diğer bir sorun, çok sayıda farklı tarafı entegre etme ihtiyacıdır ve çoğu durumda veri setleri, veri formatları ve veri paylaşım yöntemleri, kullanılan ERP sistemlerine göre farklılık gösterir.
Alınan verileri işlemenin karmaşıklığı ve insan hatalarını önlemeye yönelik kontroller, sorumlu taraflar için en çok zaman alan ve potansiyel olarak riskli konulardan biri haline gelir ve BT sistemlerine yapılan yatırımı ve insan kaynakları maliyetlerini artırır.
Sınır ötesi ticaret için bir diğer zorluk, gümrük işlemleri için kullanılan belgelerin doğrulanması gerekliliğidir. Suistimali önlemek için belgelerin kimliğini doğrulamak için farklı türde kimlik doğrulama yöntemleri, elektronik veya geleneksel imzalar, damgalar, QR kodları ve benzerleri kullanılmaktadır, ancak genel olarak kimliği doğrulanmış elektronik standart belge yaklaşımı için henüz bir çözüm bulunmamaktadır.
Blockchain teknolojisi, sınır ötesi ticaretin yukarıdaki tüm sorunlarını üç ana özelliği ile çözmektedir.
- Dağıtık Defter
Blok zinciri teknolojisi, aynı blok zinciri ağını kullanan ilgili taraflar arasında veritabanlarının dağıtılmasına dayanır. Bu özellik, tüm kullanıcılar için aynı verilere ulaşmayı mümkün kılar. Dağıtılmış bir defter (blok zinciri tabanlı veritabanı) ile geleneksel veritabanı arasındaki diğer bir fark, dağıtılmış bir deftere yazılan verilerin yalnızca eklemeli olmasıdır. Bu, dağıtılmış bir deftere yazılan verilerin asla silinmediği anlamına gelir. Yanlış verilerin düzeltilmesi ancak ilk kaydın yerine başka bir kayıt oluşturularak sağlanabilir.
Verilere erişim, özel veri toplama (private data collections) gibi ek özellikler kullanılarak taraflar arasında şeffaflık düzeylerini sağlamak için yönetilebilir ve sınırlandırılabilir.
- Akıllı Sözleşmeler
Blokzinciri teknolojisinin bir diğer önemli özelliği de akıllı sözleşmelerdir. İsim, taraflar arasında yazılı bir geleneksel anlaşma gibi görünse de akıllı sözleşmeler, bir ticari işlemin nasıl ele alınacağını tanımlayan programlama kodlarıdır. Akıllı sözleşmeler ayrıca bir blok zinciri ağı üzerinden dağıtıldığından, işlemlerin nasıl ele alındığına dair bir şeffaflık elde edilir.
- Kimlik Doğrulama
Blokzincir teknolojisinin bir diğer önemli özelliği de yerleşik kimlik doğrulama yöntemleridir. Bir veri sağlayıcının veya işlem işleyicinin kimliği, dijital sertifika yetkilileri ve şifreli genel-özel anahtar kombinasyonları aracılığıyla tanımlanır. Bu yerleşik özellik tüm ağ üyelerinin, başka bir kimlik doğrulama yöntemine gerek kalmadan veri kaynağını bilmesini ve güvenmesini sağlar.
Blokzincirinde Güven Nasıl Oluşturuluyor?
Teknolojisinin doğası gereği, blok zincir genellikle güven makinesi olarak adlandırılır. Blok zinciri kullanıp kullanmama konusundaki en önemli kararlardan biri “İşim taraflar arasındaki güvene dayalı mı?” sorusunun cevabıdır. Diğer faktörlerin yanı sıra, teknolojisinin doğası gereği güven yaratmak, dikkate alınması gereken en önemli husustur. Sınır ötesi ticarette birden fazla taraf vardır. İthalatçılar, ihracatçılar, nakliyeciler, taşıyıcılar, gümrük müşavirleri, gümrük idareleri, ticaret odaları, bankalar, sigorta şirketleri ve tabii ki birbirleriyle ticaret yaparken devletler. Eşyaların hareketini, doğasını, menşeini, alıcılarını, satıcılarını, vergi tahsilatını ve ödemelerini içerdiğinden, güven faktörü sınır ötesi ticaretin anahtarıdır. Bu, sınır ötesi ticareti blok zincir teknolojisi için en iyi kullanım durumlarından biri haline getirir.
Peki Ya Zorlukları…
İlki Ekosistem
Dağıtık defter teknolojileri, DDT nispeten yenidir ve önde gelen hizmet sağlayıcıları için dahi öğrenme eğrisi devam etmektedir. Belirli kullanım durumları üzerinde başarı hikayeleri olsa da nitelikli yazılımcı eksikliği teknolojinin herkes tarafından ulaşılmasını ve kullanılmasını zorlaştırıyor. Bu teknoloji en fazla faydayı uçtan uca bütünsel bir çözüm mevcut olduğunda sağlar. Bu, bir araya getirilmesi kolay olmayan çok disiplinli bir yaklaşım gerektirir.
İkincisi Birlikte Çalışabilirlik
Devletler, kurumlar ve bir devlet içindeki şirketler arasındaki standardizasyon, hemen hemen her zaman tüm disiplinlerde en zorlayıcı faktör olmuştur. Blok zincir teknolojisinin kullanımı söz konusu olduğunda da durum pek farklı değildir. Blok zincir ağlarının kurulabileceği farklı yapılar vardır ve bu farklı ağların, teknoloji tarafından oluşturulan güvenden ödün vermeden veri alışverişi yapabilmesini sağlamak kritik öneme sahiptir. Ayrıca, yönetişim, KVKK uyumu ve kimlik doğrulama standartları henüz net olarak mevcut değildir.
ICC, WCO ve WTO gibi çok uluslu kuruluşların bu standartları mevcut yapıları içinde uygulamaları beklenmektedir. Özellikle ICC, bu yeni teknolojiye önemli miktarda çaba sarf ediyor. WTO’nun ticareti kolaylaştırma yaklaşımı ise, blok zincir kullanımıyla elde edilebilecek kolaylıklarla paraleldir. WCO’nun gümrük veri modeli ve YYS standartları yapısı, blok zincir aracılığıyla tamamen dijitalleştirilmiş ve güvenilir bir sınır ötesi ticaret elde etmek için umut verici araçlardır.
Üçüncüsü Yasal Zorluklar
DDT kullanmanın temel yasal zorluğu, teknolojiyi KVKK ile uyumlu hale getirmektir. Blok zincir destekli dijital belgelerin kabulüne ilişkin anlaşmalar, çözülmesi gereken başka bir sorundur.
Küresel pandemiden kaynaklı son durum, paydaşları yeni ortaya çıkan zorlukların üstesinden gelmek için alışılmışın dışında önlemler almaya zorlamaktadır. Devletler ve çok uluslu kuruluşlar, kağıtsız belgeler üzerinde temassız kimlik doğrulama yöntemleri arıyor ve blok zincir, her ikisi taraf için de nihai çözüm.